Η μουσική του Πυθαγόρα (Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου)

Τα μπλουζ δεν είναι αμερικανική μουσική επινόηση (ούτε και το Πυθαγόρειο Θεώρημα είναι επινόηση του Πυθαγόρα). Ήταν οι αφρικανοί σκλάβοι που έπαιζαν μπλουζ στην Αμερική - οι πρόγονοι αυτών των αφρικανών «μουσικών» χρησιμοποιούσαν, στην πρωτόγονη μουσική τους, τις ίδιες φυσικές νότες που «έπαιζαν» οι Κινέζοι, οι Ινδοί και οι αρχαίοι Έλληνες, χωρίς να έχουν την παραμικρή συνεννόηση για τις «μελωδίες» που απολάμβαναν. Η αρχέγονη μουσική δημιουργούσε ένα ευχάριστο αίσθημα - ο «μουσικός» ένιωθε την ψυχή του να αγαλλιάζει, χωρίς να σκέφτεται το πώς και το γιατί.

Ο πρώτος θνητός που προβληματίστηκε, πριν από 2.600 χρόνια, για ποιο λόγο συμβαίνει κάτι τέτοιο ήταν ο Πυθαγόρας από τη Σάμο. Δεν είχε μουσικές φιλοδοξίες. Όμως, ως φιλόσοφος και μέγας μαθηματικός (στον οποίο αποδόθηκε, το ήδη γνωστό πολύ πριν από αυτόν, ομώνυμο γεωμετρικό θεώρημα), συνειδητοποίησε ότι μόλις χτυπούσε μια χορδή σε συγκεκριμένες υποδιαιρέσεις του μήκους της, παράγονταν αυτές οι «μαγικές» φυσικές νότες. Ο δαιμόνιος μαθηματικός επινόησε μια σχέση που συνέδεε τις νότες με τους αριθμούς.
Οι αριθμοί -η ουσία των μαθηματικών- κυβερνούσαν, πλέον, τη μουσική: η αρμονία της ψυχής προέκυπτε μέσα από την αρμονία των αριθμών. Και η ψυχή ήταν μόνο ένα από τα ενδιαφέροντα του Πυθαγόρα. Οι μαθητές του, οι Πυθαγόρειοι, ερμήνευαν -μέσα από τα μαθηματικά και ειδικά τους αριθμούς- την κρυφή τάξη του Σύμπαντος, και απέδιδαν στη μυστικιστική πυθαγόρεια οκτάβα την ενότητα όλων των δυνάμεων και των δραστηριοτήτων του φυσικού κόσμου (μια πρώιμη Θεωρία των Πάντων). Η «μουσική των σφαιρών» ήταν η μαθηματική ερμηνεία για τους ήχους που παράγονταν από την περιστροφή των πλανητών στο ουράνιο στερέωμα - όλα τα φαινόμενα αποδίδονταν σε συνδυασμούς παλλόμενων μικροσκοπικών χορδών, οι ταλαντώσεις των οποίων παρήγαν σωματίδια που αντιστοιχούσαν σε νότες (μια πρώιμη Θεωρία Χορδών).

Δέκα πιθανοί λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης

'Αναπνέω, άρα σκέφτομαι''

''Η κυριαρχία της σκέψης, της απόκοσμης ταχύτητας της σκέψης εξυψώνει τον άνθρωπο πάνω από κάθε άλλο ζωντανό πλάσμα. Κι όμως, τον αφήνει ξένο για τον ίδιο τον εαυτό του και για τα μεγέθη του κόσμου'' George Steiner

Ο George Steiner γεννήθηκε το 1929 στο Παρίσι. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, στο Χάρβαρντ και στην Οξφόρδη με υποτροφία Rhodes. Δίδαξε Συγκριτική Λογοτεχνία σε Πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών, της Αγγλίας και της Ελβετίας. Είναι κριτικός και συγγραφέας πολλών έργων θεωρίας και κριτικής. Το 2004 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο στα αγγλικά και αφιερωμένο από τον Στάινερ στο Γάλλο μεταφραστή του Pierre -Emmanuel Dauzat.

Στην αρχή του βιβλίου παρατίθεται ένα απόσπασμα του Γερμανού ρομαντικού στοχαστή Σέλλινγκ από το βιβλίο ''Περί της ουσίας της ανθρώπινης ελευθερίας'' (1809), το οποίο υπήρξε η αφορμή για να γράψει ο Στάινερ το στοχαστικό αυτό δεκάλογό του. Σύμφωνα με τον Σέλλινγκ, η θλίψη είναι αχώριστος συνοδός της σκέψης. Ο Στάινερ δέχεται τη διαπίστωση αυτή και θέλει να την εξακριβώσει. Υπάρχει η απόδειξη του θεωρήματος και λείπει ο συλλογισμός.

Ο πρώτος πιθανός λόγος για τη μελαγχολία της σκέψης είναι ότι η σκέψη είναι απεριόριστη και συνεπώς είναι θλιβερό το ότι μπορούμε να σκεφτούμε τα πάντα για τα πάντα. Ως δεύτερος πιθανός λόγος προβάλλεται από το συγγραφέα το ότι η σκέψη είναι ανεξέλεγκτη και διηνεκής. Βαρυθυμία, επίσης, προκαλεί, ως τρίτος λόγος, το γεγονός ότι η αληθινή πρωτοτυπία της σκέψης είναι υπερβολικά σπάνια. Ο Στάινερ προβάλλει ως τέταρτο πιθανό λόγο το γεγονός ότι η γλώσσα μονίμως προσπαθεί να επιβάλει την κυριαρχία της στη σκέψη. Επιπλέον, είμαστε ανίκανοι, σύμφωνα με το συγγραφέα, να αποθηκεύσουμε τη δυνητικά καρποφόρα τάση του ρεύματος που παράγεται από τη διαρκή λειτουργία της σκέψης. Ο έκτος πιθανός λόγος για τη μελαγχολία της σκέψης είναι η απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στη σκέψη και την υλοποίηση. Η πιο εμπνευσμένη σκέψη, ως έβδομος λόγος, στέκεται ανίκανη απέναντι στο θάνατο, μια ανικανότητα που δημιούργησε τα μεταφυσικά και τα θρησκευτικά μας σενάρια. Ως όγδοος λόγος, είναι ότι η σκέψη μπορεί να μας κάνει ξένους μεταξύ μας, να μας απομακρύνει. Η έλλειψη προσαρμογής της μεγάλης σκέψης και της δημιουργικότητας στα ιδανικά της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι μια ένατη πηγή μελαγχολίας. Τέλος, ο δεκάλογος της βαρυθυμίας ολοκληρώνεται όταν, ενώ η σκέψη εξυψώνει τον άνθρωπο πάνω από κάθε άλλο ζωντανό πλάσμα, τον αφήνει όμως ξένο για τον ίδιο τον εαυτό του και για τα μεγέθη του κόσμου.

Ο George Steiner συνθέτει ένα στοχαστικό δοκίμιο γύρω από τη σύνδεση της θλίψης με τη σκέψη. Οι αιτίες της βαρυθυμίας που απαριθμεί κατοχυρώνουν την εικόνα του σκεπτόμενου ανθρώπου ως μελαγχολικού. Ο λόγος του είναι πειστικός και ευθύβολος. Σύμφωνα με τον Στάινερ, ελάχιστοι είναι αυτοί που σκέφτονται σωστά, τους οποίους αποκαλεί εγκεφαλικά εγγράμματους. Στην αρχή του βιβλίου το σημείωμα του μεταφραστή που επιγράφεται ως '' Το Καβαφικό divertimento'' αποτελεί έναν κατατοπιστικό οδηγό για την ανάγνωση του βιβλίου. Στην ελληνική γλώσσα μεταφέρθηκε άρτια από τον Σεραφείμ Βελέντζα, που θεωρείται ο δοκιμότερος στο στοχαστικό και βιογραφικό λόγο, σύμφωνα με τον Δ. Ν. Μαρωνίτη. Ας προσπαθούμε λοιπόν, όσο το δυνατόν περισσότερο, να χρησιμοποιούμε την ενέργεια της σκέψης μας σωστά, χωρίς να τη σπαταλάμε ανούσια.